TEE ΤΕΧΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΕΛΛΑΔΑΣ10 Ιουλίου 2002Οι πλημμύρες στην Αττική συνιστούν μια προμελετημένη και κατά συρροή εγκληματική ενέργεια

TEE ΤΕΧΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΕΛΛΑΔΑΣ
10 Ιουλίου 2002
Οι πλημμύρες στην Αττική συνιστούν μια προμελετημένη και κατά συρροή εγκληματική ενέργεια

Με αφορμή τις πλημμύρες που έπληξαν ορισμένα τμήματα της πρωτεύουσας, το απόγευμα της 8ης Ιουλίου, γινόμαστε για μια ακόμη φορά «θεατές» ενός επαναλαμβανόμενου – με αξιοσημείωτη πιστότητα – «φαινομένου» στάσης της συντεταγμένης Πολιτείας και δηλώσεων εκπροσώπων της, που αντί να μας καθησυχάζουν, μας προκαλούν περαιτέρω ανησυχία.Με αυτό ως δεδομένο, το ΤΕΕ – το οποίο αλλεπάλληλες φορές τα τελευταία 40 χρόνια έχει διατυπώσει συγκεκριμένες θέσεις και απόψεις – έχει να επισημάνει τα εξής:1. Οι καταιγίδες που ξεσπούν τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας (έστω και αν κάποιες καταγράφονται στατιστικώς ως ακραίες περιπτώσεις) είναι - και έτσι πλέον πρέπει να τις αντιμετωπίζουμε - ως σύνηθες φαινόμενο. Η προχθεσινή πλημμύρα, η οποία μάλιστα κατέγραψε και ένα ακόμη τραγικό θύμα, δεν μπορεί – και φυσικά δεν ήταν – ένα ακραίο καιρικό φαινόμενο.2. Την 35ετία 1961-1994 στην περιοχή της Αθήνας είχαμε 85 νεκρούς από τις πλημμύρες (5-6/11/61, 2/11/77, 21-22/10/94) ενώ κατά την 7ετία 1990 - 1997 γίναμε «θεατές» καταστροφικών πλημμυρικών φαινομένων (συνολικά 13 περιπτώσεις) που γεωγραφικώς κάλυψαν όλη τη χώρα, από τις οποίες περισσότεροι από 30 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους. Ανυπολόγιστες είναι οι ζημιές σε ακίνητα και κινητά περιουσιακά στοιχεία, υποδομές και καλλιέργειες.3. Σε κάθε επανάληψη του πλημμυρικού φαινομένου στην Αττική, ουδείς αρμόδιος είναι υπεύθυνος. Η ευθύνη χάνεται σαν το νερό, γλυστρά ανάμεσα σε 5-6 υπουργεία, μερικές δεκάδες Δήμους και Κοινότητες και πολαπλάσιες υπηρεσίες. Αυτός είναι ο λόγος που ουδέποτε εντοπίζεται από τις Ένορκες Διοικητικές Εξετάσεις (οι οποίες κατά συρροή παραγγέλονται) ως υπεύθυνος κάποιος αρμόδιος, ούτε καν από τις δικαστικές έρευνες, όπως συνέβη το 1993 οπότε οι ανακρίσεις που έγιναν από Πταισματοδίκη, κατέληξαν στο αρχείο. 4. Το απαράβατο «η φύση εκδικείται» επιβεβαιώνεται και για τις πράξεις και για τις παραλείψεις, οι οποίες, όταν αναφερόμαστε σε πλημμυρικά φαινόμενα, είναι δυνατόν να χαρακτηριστούν ακόμη και ως εγκληματικές ενέργειες. Η επίμονη άρνηση ν’ αντιμετωπίσουμε την πραγματικότητα, δεν οδηγεί απλώς στα θλιβερά συμπτώματα-αποτελέσματα, αλλά στην ανάδειξη, κατά τον πλέον τραγικό τρόπο, του μείζονος προβλήματος της διαχείρισης της εξουσίας κατά τον πελατειακό τρόπο, όχι όμως και της διαχείρισης των επιστημονικοτεχνικών, οικονομικών και διοικητικών μέσων για την πρόληψη.5. Το γνωστό και επαναλαμβανόμενο επί πολλές δεκαετίες η «Αθήνα είναι ανοχύρωτη πόλη», έχει – δυστυχώς - συνοδευτεί τα τελευταία χρόνια από το «ανοχύρωτη είναι και η …μνήμη μας», όπως είχε επισημάνει από τον Οκτώβριο του 1994 με ανακοίνωσή της η Διοικούσα Επιτροπή του ΤΕΕ. Η επιμονή μας στην άγρια κατανάλωση της φύσης, με τις ασχεδίαστες επεκτάσεις της πόλης, τη βάναυση αστικοποίηση γεωργικής γης, το κτίσιμο ρεμάτων και ταυτόχρονα η αδιαφορία μας να προχωρήσουμε ταχύτατα και συστηματικά σε μελέτες και κατασκευές της απαραίτητης υποδομής, αλλά και συντήρησης της, οδηγεί αναπόφευκτα σε καταστάσεις, όπως αυτές που έζησε η Αττική. Η φύση μας έστειλε ένα ακόμη σαφές μήνυμα. Πόσοι, όμως, το έλαβαν και, κυρίως, πόσοι το κατανόησαν;6. Από το 1977 και αμέσως μετά τις πλημμύρες του Νοεμβρίου, οπότε θρηνήσαμε σε μια νύχτα 22 ανθρώπινα θύματα στην Αθήνα και Πειραιά, το ΤΕΕ, με πρωτοβουλία του προχώρησε, με τη συγκρότηση Ομάδας Εργασίας από τους καλύτερους επιστήμονες της χώρας, στη σύνταξη συγκεκριμένων τεκμηριωμένων και συγκροτημέρνων προτάσεων αντιπλημμυρικής προστασίας της Αττικής, τις οποίες και παρέδωσε στα αρμόδια υπουργεία. Σχεδόν στο σύνολό τους εκείνες οι προτάσεις διατηρούν και σήμερα στο ακέραιο την αξία τους. Μεταξύ άλλων, η έκθεση εκείνη ανέφερε:«Πρέπει να προταχθεί η κατασκευή των βασικών έργων π.χ. Κηφισού, Ιλισού, Ποδονίφτη, Πικροδάφνης κ.α. Οι πλημμύρες και υπερχειλίσεις των βασικών αυτών έργων μπορεί να προκαλέσουν πολύ σημαντικότερη καταστροφή από τις τοπικές ανεπάρκειες δευτερευόντων αγωγών και ρεμμάτων».Είχε τότε τονισθεί ότι «οι αποσπασματικές κατά τυχαία τμήματα καλύψεις ρεμμάτων και όταν δεν είναι είναι επιζήμιες, είναι πολύ λιγότερο αποδοτικές από την πλήρη διευθέτηση ενός π.χ. ρέματος και την κατασκευή του αντίστοιχου δευτερεύοντος δικτύου».Ως άμεσα έργα είχαν προταθεί: • Ο καθαρισμός της κοίτης των ρεμάτων, η απομάκρυνση των επιχώσεων και γενικά των τμημάτων των πρανών που είναι πιθανό να καταρρεύσουν. Επίσης ο καθαρισμός των αγωγών ομβρίων και των στομίων υδροσυλλογής.• Η αποτύπωση των ρεμάτων του λεκανοπεδίου Αθηνών (και του Θριασίου Πεδίου), των εκατέρωθεν των οχθών τους ακαλύπτων χώρων και των επί των ρεμάτων υπαρχόντων τεχνικών έργων.• Η σύνταξη κτηματολογίου των περιοχών των ρεμάτων και η οριοθέτησή τους με μόνιμη σήμανση.• Η περίφραξη, όπου είναι εφικτό, της ελεύθερης κοίτης για την παρεμπόδιση απόρριψης μπάζων και σκουπιδιών.• Η αναβολή κατασκευής κάθε έργου που θα μπορούσε να επιβαρύνει σοβαρά τους κύριους αποδέκτες ομβρίων στις περιπτώσεις, που οι αποδέκτες είναι ανεπαρκείς.• Η επανεξέταση των προβλεπομένων καλύψεων ρεμάτων, ώστε να διερευνηθεί η δυνατότητα διευθέτησης αυτών με ανοικτή διατομή ή τουλάχιστον να εξασφαλισθεί η εισροή των επιφανειακά απορρεόντων ομβρίων.• Η εξέταση της δυνατότητας κατασκευής των περιφερειακών τάφρων Πάρνηθος και Υμηττού, χάραξη των έργων επί του εδάφους και έγκαιρη απαλλοτρίωση της ζώνης κατάληψης. Διερεύνηση τυχόν δυνατότητας κατασκευής άλλων μικρότερης σημασίας περιφερειακών τάφρων.• Η εναρξη φύτευσης των ορεινών κλιτύων περί τα ρέματα.• Η εξέταση της σκοπιμότητας κατασκευής φραγμάτων ανάσχεσης και μικροφραγμάτων συγκράτηση φερτών υλών.• Η εξασφάλιση της επιφανειακής απορροής των ομβρίων στις παραλιακές περιοχές.Όπως διαπιστπώνει η Κοινή Γνώμη, πολλές από εκείνες τις προτάσεις δεν ελήφθησαν υπόψη. Αντιθέτως μάλιστα. Ενδεικτικά θα αναφέρουμε ότι:1. Η κάλυψη του Κηφισού, έργο που ξεκίνησε σχεδόν πριν τρεις δεκαετίες, δεν έχει ολοκληρωθεί. Στο γεγονός αυτό, μόλις χτες, αποδόθηκε από τα πλέον επίσημα χείλη ένα σημαντικό μέρος της …ευθύνης για τις προχτεσινές πλημμύρες. Από τα ίδια χείλη πληροφορηθήκαμε (έκπληκτοι) ότι το συγκεκριμένο έργο κατασκευάζεται με προοπτική να καλύψει τις ανάγκες μιας ευρύτατης περιοχής της πρωτεύουσας για διάστημα μόλις 50 ετών !2. Τόσο το έργο αυτό καθ’ εαυτό, όσο και ο τρόπος υλοποίησής του έχει αμφισβητηθεί, αφ’ ενός γιατί ξεκίνησε από λάθος σημείο (ανάντι, αντί κατάντι), αλλά και γιατί διεθνώς η κάλυψη βασικών αποδεκτών ομβρίων υδάτων θεωρείται λύση παρακινδυνευμένη.3. Γενικότερα, η καταπάτηση, το μπάζωμα και το κτίσιμο των ρεμάτων της Αττικής, όχι μόνο δεν επιχειρείται να αποτραπεί, αλλά αντιθέτως διευκολύνεται. Είναι χαρακτηριστικό ότι πρόσφατα (22 Μαρτίου 2002) το ΤΕΕ σε έγγραφό του προς τον Πρόεδρο της Βουλής κ. Απόστολο Κακλαμάνη και τα μέλη της Διαρκούς Επιτροπής Οικονομικών Υποθέσεων, με αφορμή τη συζήτηση σχεδίου νόμου, που εκτός των άλλων, αναφερόταν στη διαδικασία οριοθέτησης και ρυθμίσεις θεμάτων για τα υδατορέματα, είχε υπογραμμίσει:«Σε ότι αφορά τα υδατορέματα, είναι χαρακτηριστικό ότι ενώ το νομοσχέδιο αναφέρεται στη διαδικασία οριοθέτησής τους, δεν απαιτεί την εκπόνηση ολοκληρωμένης υδρολογικής, υδραυλικής και περιβαλλοντικής μελέτης με μέριμνα και δαπάνη του Δημοσίου, αλλά αφήνει το «παράθυρο» της υποβολής «στοιχείων» από τον πολίτη (με ευθύνη του μηχανικού) που επιδιώκει να κτίσει σε οικόπεδο που βρίσκεται στα όρια ενός ρέματος. Κατά την πάγια τακτική εμφανίζεται το Ελληνικό Δημόσιο να «πετάει το μπαλάκι» στους πολίτες, σε θέματα μείζονος σημασίας, εκεί όπου η φύση μιας διαδικασίας θα απαιτούσε να αναλάβει το ίδιο τις ευθύνες του και το ρυθμιστικό του ρόλο».4. Ο ρυθμός επέκτασης της πόλης – ή τσιμεντοποίησης της Αττικής, όπως συγκεκριμένα ανέφερε κατά τις χτεσινές της δηλώσεις η υπουργός ΠΕΧΩΔΕ, επισκεπτόμενη τις πληγείσες περιοχές – όχι μόνο δεν ανακόπτεται, αλλά αντιθέτως διευκολύνεται, καθώς και η σημερινή κυβέρνηση, προωθεί «παράθυρα» διατάξεων ακόμη και για νομιμοποίηση αυθαίρετων κτισμάτων.Εν κατακλείδι:«Η αναφορά σε ακραίες καταστάσεις της φύσης και στον όρο «φυσικές» καταστροφές, μπορεί και να δρα αποπροσανατολιστικά αν δεν συνοδεύεται απο την πολιτική βούληση και τα αναγκαία πρακτικά μέτρα άμβλυνσης των συνεπειών.Ασφαλώς και εκδηλώνονται ακραία φυσικά φαινόμενα.Ακραίος όμως και ο εφησυχασμός κρίσιμων και αρμόδιων τμημάτων της Δημόσιας Δίοικησης σε όλα τα επίπεδα» (όπως σημειώναμε στο κύριο άρθρο του Ενημερωτικού Δελτίου του ΤΕΕ στις 14 Ιανουαρίου 2002).