Από το έλος της αρχαιότητας μέχρι σήμερα

Από το έλος της αρχαιότητας μέχρι σήμερα

Συντάκτης :
--------------------------------------------------------------------------------
Από την αρχαιότητα η περιοχή από τον Άγιο Διονύσιο του Πειραιά μέχρι τον Ιλισσό ήταν ένα τεράστιο έλος. Είναι χαρακτηριστικό, όπως αναφέρει ο αρχιτέκτων - πολεοδόμος Ν. Μπελαβίλας, πως στη νεολιθική περίοδο ο Πειραιάς εμφανίζεται ως νησί, ενώ τα Μακρά Τείχη, εκτός από οχυρωματικά, λειτουργούσαν και σαν υπερυψωμένος πέτρινος διάδρομος για τη διευκόλυνση της επικοινωνίας σε καιρό πλημμυρών ή μέσα από το έλος.
Ο Πειραιάς φαίνεται να διασώζεται σήμερα από τις πλημμύρες από μία σωτήρια απόφαση, που ελήφθη στα τέλη του 1800. Συγκεκριμένα, το 1833 με το σχεδιασμό του νέου Πειραιά αποφασίζεται να μπαζωθεί ένα τμήμα του έλους, ενώ το 1836 γίνονται προσπάθειες αποξήρανσής του. Μάλιστα οι δημότες καλούνται να πληρώσουν ειδικούς φόρους για το σκοπό αυτό. Το 1851 το θέμα των λιμναζόντων υδάτων του Νέου Φαλήρου απασχολεί το δημοτικό συμβούλιο της πόλης και τότε αρχίζει η επίχωση του έλους. Μερικά χρόνια αργότερα, επισημαίνει ο Ν. Μπελαβίλας, ευτυχώς η ιδέα αυτή ανατρέπεται και αποφασίζεται να εκβαθυνθεί η περιοχή και να ενωθεί με τη θάλασσα, να μετατραπεί δηλαδή σε θαλάσσιο τμήμα. Τα έργα εκβάθυνσης αρχίζουν το 1879 και περίπου 140 στρέμματα έλους γίνονται λιμάνι.
Τα προβλήματα, ωστόσο, παραμένουν για το Φάληρο και τα Καμίνια και έρχεται το 1882 μία γαλλική αποστολή δημοσίων έργων να προτείνει το άνοιγμα μίας μεγάλης διώρυγας που θα ένωνε το σιδηροδρομικό σταθμό και θα έβγαινε στο ύψος του σημερινού σταδίου Καραϊσκάκη. Όπως υποστηρίζει ο Ν. Μπελαβίλας, θα ήταν μία τεράστια αντιπλημμυρική τάφρος όπου θα αποχετεύονταν τα νερά του Φαλήρου και των Καμινίων. Ωστόσο το κόστος ήταν τεράστιο, ενώ ήδη στη διαδρομή αυτή είχε χαραχθεί η σιδηροδρομική γραμμή. Δεν είναι εξάλλου τυχαίο πως το 1898 οι υπεύθυνοι των σιδηροδρόμων εγείρουν θέμα γιατί δεν μπορούν να λειτουργήσουν οι εγκαταστάσεις τους στο ύψος του Φαλήρου λόγω πλημμυρών. Αναλαμβάνουν δε τότε την κατασκευή του πρώτου αποχετευτικού αγωγού στη Σούδα Καμινίων.
Το 1928 εξαιτίας του έλους χτυπάει σε Αθήνα και Πειραιά δάγγειος πυρετός. Η επιδημία αυτή οδηγεί στην απόφαση κατασκευής σωληνωτού αποχετευτικού αγωγού από το ρέμα του Προφήτη Δανιήλ στον Ελαιώνα έως το Νέο Φάληρο. Λίγα χρόνια νωρίτερα έχουν ξεκινήσει τα πρώτα έργα του Κηφισσού, ενώ το 1934 ξεκινάει η μεγάλη επιχείρηση δημιουργίας αποχετευτικών συστημάτων ομβρίων στο λεκανοπέδιο. Ιδρύεται τότε η Ανώνυμη Ελληνική Εταιρεία Κατασκευής Υπονόμων Αθηνών - Πειραιώς και Περιχώρων.
Θα χρειατούν ωστόσο 45 ολόκληρα χρόνια για να ολοκληρωθεί το έργο και, σύμφωνα με τον Ν. Μπελαβίλα, ο βασικός αντιπλημμυρικός σχεδιασμός του λεκανοπεδίου στηρίζεται μέχρι σήμερα σε αυτά κυρίως τα έργα. Αντιθέτως, από τη δεκαετία του 1960 αρχίζει η δημιουργία "φράγματος" προς τη θάλασσα, που εμποδίζει την εκτόνωση των υδάτων. Η αρχή γίνεται με τα πρώτα μεγάλα αθλητικά έργα του Φαλήρου και συνεχίζεται με τη δημιουργία της Λεωφόρου Ποσειδώνος.
Φτάνουν λοιπόν στις μέρες μας με τον όρμο του Σαρωνικού συνεχώς να επιχώνεται και με τα αποχετευτικά συστήματα να "γερνούν" και τις διατομές τους να μην αντέχουν πλέον. Σε αυτή την εικόνα, αναφέρει ο Ν. Μπελαβίλας, πρέπει να προστεθεί η αποψίλωση του Ελαιώνα, όπου στο παρελθόν τα 150 χιλιάδες ελαιόδενδρα της περιοχής συγκρατούσαν μεγάλο ποσοστό των υδάτων, καθώς και η αποψίλωση λόγω πυρκαγιών των βουνών και η τσιμεντοποίηση των πλαγιών τους.
Έπρεπε να περιμένουν

Συντάκτης : Ανανιάδης Νότης
--------------------------------------------------------------------------------
Στις 26 Ιουλίου, δεκαοχτώ μέρες πριν από την μεγάλη πλημμύρα του Κηφισσού που έπνιξε το Μοσχάτο, το Ν. Φάληρο και το Ρέντη Κηφισσό και στοίχισε την ζωή ενός Αλβανού οικονομικού μετανάστη και εικοσιτρείς μέρες πριν από την προχθεσινή επανάληψη της καταστροφής γράφαμε σ'αυτές ακριβώς τις γραμμές:
"Χθες, ευτυχώς, δεν έβρεξε πολύ. Παρά τις προβλέψεις της μετεωρολογικής υπηρεσίας δεν είχαμε πλημμύρες, καταστροφές και θύματα. Θορυβημένοι από την πρόσφατη νεροποντή η Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας και το ΥΠΕΧΩΔΕ είχαν από προχθές ζητήσει από τους εργολάβους που έχουν αναλάβει έργα στις εκβολές του Κηφισού, τον Ρέντη και το Μοσχάτο "να λάβουν όλα τα απαραίτητα μέτρα για να μην υπάρξουν προβλήματα".
Ε, λοιπόν, χθες το πρωί το στέλεχος του "Λιμανιού της Αγωνίας" (και συνεργάτης της "Αυγής") \Νίκος Μπελαβίλας\ βρέθηκε στον Κηφισσό, στο ύψος του Ρέντη, και είδε τα εξής: Τα 3/4 της κοιτής του ποταμού ήταν επιχωματωμένα από δρόμους που διευκόλυναν τα φορτηγά να κατέβουν στο ποτάμι, συνεργεία έριχναν μπετά και από τα ξεχαρβαλωμένα πρανή τεράστια πέτρινα τοιχεία αιωρούνταν πάνω από τις όχθες. Με τις γνώσεις του πολεοδόμου - αρχιτέκτονα μηχανικού εξήγησε στην "Αυγή" ότι, αν έβρεχε πολύ, λόγω της φαρδιάς κοίτης, οι στενοί χωμάτινοι δρόμοι θα "έστελναν" το νερό σε μεγάλη απόσταση (θεμελιώδεις αρχές της υδροδυναμικής) με αποτέλεσμα να ξαναπνιγόταν το Μοσχάτο, ενώ τα πέτρινα τοιχεία θα μετατρέπονταν σε φράγμα εφ' όσον ανέβαινε η στάθμη του ποταμού. Επιπλέον δε το γεγονός ότι έριχναν μπετά, ενώ υπήρχε ο κίνδυνος βροχής, απειλούσε την ίδια τη μελλοντική αντοχή του έργου.
Ύστερα από αυτά, ο ίδιος ο υποψήφιος δήμαρχος Πειραιά, επικεφαλής του Λιμανιού της Αγωνίας \Θοδωρής Δρίτσας\ κατήγγειλε την ανεύθυνη αυτή στάση των "αρμοδίων". Το ερώτημα όμως που μένει είναι αν, ο μη γένοιτο, οι προβλέψεις της ΕΜΥ επαληθεύονταν ποιος θα αναλάμβανε την ευθύνη αυτής της στάσης. Για να μην ρωτήσουμε πού ήταν χθες και τι ενδιαφέρον έδειξαν οι άλλοι υποψήφιοι δήμαρχοι Πειραιά".
Όπως όλοι γνωρίζουμε, εκείνο που δεν έγινε στα τέλη Ιουλίου, έγινε μέσα Αυγούστου. Εβρεξε. ΠΟλύ ίσως , αλλά όχι σε βαθμό που να δικαιολογεί τις προχθεσινές καταστροφές. Οι διαπιστώσεις του Ν. Μπελαβίλα αποδείχθηκε ότι ίσχυνα απολύτως προχθές. Η ΕΜΥ είχε προβλέψει την νεροποντή, τα πέτρινα τοιχεία και τα λοιπά μπάζα του Κηφισσού έφραξαν το ποτάμι και οι διάφορες ράμπες που υπάρχουν στην κοίτη για να κατεβαίνουν τα φορτηγά στο ποτάμι έστειλαν σε πολύ μεγάλη απόσταση το νερό. Ετσι , άλλωστε εξηγείται και το γεγονός ότι πλημμύρισαν δρόμοι στο Μοσχάτο (όπου, σημειωτέον, δεν έβρεξε πολύ), σε μεγάλη απόσταση νότια από τις γραμμές του σταθμού του ΗΣΑΠ.
Η ανευθυνότητα των "αρμοδίων" που κατήγγειλε, με αφορμή την εικόνα του Κηφισσού στα τέλη Ιουλίου ο Θοδωρής Δρίτσας, επιβεβαιώθηκε με τα καταστροφικά αποτελέσματα την Κυριακή. Από την άποψη αυτή η προχθεσινή πλημμύρα ήταν, δυστυχώς, αναμενόμενη...

Πλημμύρα ανευθυνότητας

Συντάκτης : Ανανιάδης Νότης
--------------------------------------------------------------------------------
Χθες, ευτυχώς, δεν έβρεξε πολύ. Παρά τις προβλέψεις της μετεωρολογικής υπηρεσίας δεν είχαμε πλημμύρες, καταστροφές και θύματα. Θορυβημένοι από την πρόσφατη νεροποντή η Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας και το ΥΠΕΧΩΔΕ είχαν από προχθές ζητήσει από τους εργολάβους που έχουν αναλάβει έργα στις εκβολές του Κηφισού, τον Ρέντη και το Μοσχάτο "να λάβουν όλα τα απαραίτητα μέτρα για να μην υπάρξουν προβλήματα".
Ε, λοιπόν, χθες το πρωί το στέλεχος του Λιμανιού της Αγωνίας (και συνεργάτης της "Αυγής") Νίκος Μπελαβίλας βρέθηκε στον Κηφισό, στο ύψος του Ρέντη, και είδε τα εξής: Τα 3/4 της κοιτής του ποταμού ήταν επιχωματωμένα από δρόμους που διευκόλυναν τα φορτηγά να κατέβουν στο ποτάμι, συνεργεία έριχναν μπετα και από τα ξεχαρβαλωμένα πρανή τεράστια πέτρινα τοιχεία αιωρούνταν πάνω από τις όχθες. Με τις γνώσεις του πολεοδόμου - αρχιτέκτονα μηχανικού εξήγησε στην "Αυγή" ότι, αν έβρεχε πολύ, λόγω της φαρδιάς κοίτης, οι στενοί χωμάτινοι δρόμοι θα "έστελναν" το νερό σε μεγάλη απόσταση ("αρχή του Μπερνούλι") με αποτέλεσμα να ξαναπνιγόταν το Μοσχάτο, ενώ τα πέτρινα τοιχεία θα μετατρέπονταν σε φράγμα εφ' όσον ανέβαινε η στάθμη του ποταμού. Επιπλέον δε το γεγονός ότι έριχναν μπετά, ενώ υπήρχε ο κίνδυνος βροχής, απειλούσε την ίδια τη μελλοντική αντοχή του έργου. Μετά από αυτά ο ίδιος ο υποψήφιος δήμαρχος Πειραιά, επικεφαλής του Λιμανιού της Αγωνίας Θοδωρής Δρίτσας κατήγγειλε την ανεύθυνη αυτή στάση των "αρμοδίων".
Το ερώτημα όμως που μένει είναι αν, ο μη γένοιτο, οι προβλεψεις της ΕΜΥ επαληθεύονταν ποιος θα αναλάμβανε την ευθύνη αυτής της στάσης. Για να μην ρωτήσουμε πού ήταν χθες και τι ενδιαφέρον έδειξαν οι άλλοι υποψήφιοι δήμαρχοι Πειραιά...

Πόλη και Περιβάλλον - Πειραιάς 2004... Πειραιάς 2006

Συντάκτης :
--------------------------------------------------------------------------------
Επιμέλεια: Νίκος ΜΠΕΛΑΒΙΛΑΣ

Συνηθίσαμε πια, τη μειωμένη ή την παντελή έλλειψη συμμετοχής στον σχεδιασμό των κοινών. Γνωρίζουμε ότι το μέλλον του αστικού και του φυσικού περιβάλλοντος καθορίζεται από διαδικασίες στις οποίες οι τοπικές κοινωνίες σπανίως έχουν πρόσβαση. Μάθαμε να αναμένουμε, ανά πάσα στιγμή, την αιφνίδια αναγγελία από τις εφημερίδες (στην καλύτερη περίπτωση) της καταστροφής ενός πάρκου, της κατασκευής ενός κυκλοφοριακού κόμβου, της οικοδόμησης ενός δάσους ή μίας ακτής. Πέρα από τους ειδικούς, οι δεκάδες χιλιάδες των πολιτών ανακαλύπτουν τις αλλαγές την ώρα που εγκαθίστανται οι εργολάβοι, τότε που η καθημερινή τους κίνηση προς την εργασία τους διακόπτεται "λόγω έργων", τότε που τα δένδρα του απέναντι πεζοδρομίου, ένα πρωί, αρχίζουν να κόβονται. Με μία τέτοια παράδοση καθημερινής ζωής στις πόλεις της Αθήνας και του Πειραιά, έχει λογικά προκύψει ένα φάσμα τοπικών κινημάτων για την πόλη και τα περιβάλλον, που λειτουργούν αναγκαστικά πυροσβεστικά και την ύστατη ώρα. Βλέπουμε ακόμη αυτές τις συλλογικότητες και τα ενεργά μέλη τους να εξελίσσονται (πάλι αναγκαστικά), σε ομάδες ειδικευμένες στη χρήση όλων των νομικών ή νομικίστικων διαδικασιών για τη διακοπή ενός αντιπεριβαλλοντικού έργου. Τα ασφαλιστικά μέτρα, το Συμβούλιο της Επικρατείας, ο Συνήγορος του Πολίτη και η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι οι συνήθεις στάσεις μίας τυποποιημένης διαδρομής που ακολουθούν όσοι διεκδικούν. Αυτός ο δρόμος, εντέλει, εκτρέπει. Η συζήτηση και η ένταση της διεκδίκησης περιστρέφεται γύρω από την άρτια ή όχι τυπικότητα της κρατικής συμπεριφοράς, ενώ η συζήτηση για την πόλη και το περιβάλλον πηγαίνει περίπατο. Η περίτεχνη και επίμονη αξιοποίηση των δικαστικών θεσμικών δυνατοτήτων, από πολίτες διατεθειμένους να αφιερώσουν τον χρόνο τους σε αυτό, όντως καθυστερεί και κάποιες φορές ανατρέπει τις κρατικές επιλογές στον σχεδιασμό. Αντίθετα, μία συζήτηση ή μία διαδήλωση σπάνια εγγυάται επιτυχία. Τότε είναι η συλλογικότητα των κινημάτων που πάει περίπατο. Οι αιτίες για όλα αυτά έχουν όνομα. Είναι η απαξίωση και ο χλευασμός της πολιτικής, η υπεροψία της εξουσίας απέναντι στις τοπικές κοινωνίες, ο κεκλεισμένων των θυρών πολεοδομικός σχεδιασμός, η πλήρης απουσία περιβαλλοντικού σχεδιασμού. Είναι λογικό, οι τοπικές κοινωνίες χρησιμοποιούν τα μέσα αυτά για να γλυτώσουν τις γειτονιές τους από την πολεοδομία - καζίνο, του ΥΠΕΧΩΔΕ, του Αθήνα 2004, του ΕΟΤ, του ΟΛΠ και των εταιρειών που επενδύουν στη γη. Αλλά είναι παράλογο τα δραστήρια στελέχη των τοπικών κινήσεων να εξελίσσονται σε ερασιτέχνες δικηγόρους και παραγωγούς μηνύσεων. Είναι σίγουρο ότι αυτό δεν θα πάει μακριά. Το ΥΠΕΧΩΔΕ και το ΥΠΠΟ θωρακίζουν συστηματικά, με νέους νόμους αλλά και με πραξικοπηματικές παρεμβάσεις σε θεσμούς, το καθεστώς των μεγάλων δημοσίων και ιδιωτικών έργων και μειώνουν τις δυνατότητες τέτοιου τύπου αντιδράσεων. Τον χορό των τρισ. δεν πρόκειται να τον σταματήσουν οι συνειδήσεις των δικαστών. Χρειάζεται επειγόντως μία ευρεία κοινωνική συνείδηση, επιθετική απέναντι σε αυτό το νέο τοπίο. Έτσι, μάλλον είναι ώρα να αναθεωρήσουμε και εμείς τις μεθόδους μας.
Το τόλμημα που επιχείρησε το |"Λιμάνι της Αγωνίας"|, με τη διοργάνωση της επιστημονικής ημερίδας |"Πόλη και Περιβάλλον - Πειραιάς 2004... Πειραιάς 2006"| νομίζουμε ότι έχει ενδιαφέρον, και με κάποιο τρόπο απαντάει στα παραπάνω. Ακριβώς γιατί η πρωτοβουλία δεν είχε χαρακτήρα "πυροσβεστικό" αλλά "προληπτικό". Και γιατί επελέγη ο δρόμος ενός διαλόγου με στόχο τη συγκρότηση συνείδησης και άποψης για τα μέλη του. Το "Λιμάνι" το έχει ξανακάνει. Οι συναντήσεις για το κυκλοφοριακό, για τον αρχαιολογικό χώρο της Τερψιθέας, οι κυριακάτικες βόλτες στους ιστορικούς τόπους της πόλης, η συμμετοχή στη Παμπειραϊκή Επιτροπή για τα Λιπάσματα Δραπετσώνας, προβολές ταινιών και μικρές εκδόσεις, είναι πρωτοβουλίες τέτοιου τύπου. Η ημερίδα άνοιξε ορισμένα από τα σημαντικότερα περιβαλλοντικά και πολεοδομικά θέματα της επικαιρότητας. Στην κορυφή τους βρίσκονται οι Ολυμπιακοί Αγώνες του 2004. Είναι πλέον ορατό ότι οι Αγώνες προξενούν στην πόλη του Πειραιά μία περιβαλλοντική και πολεοδομική καταστροφή που επικεντρώνεται κυρίως σε τρεις ζώνες. Στο Φάληρο, στο Κεντρικό Λιμάνι και στην οδό Πειραιώς. Η "μετοχοποίηση" του "Οργανισμού Λιμένος Πειραιώς" συμβάλλει σε αυτό. Εξ αντανακλάσεως θίγονται άμεσα οι δυτικές και οι νότιες συνοικίες. Η προτεραιότητα των μεγάλων έργων οδηγεί σε εγκατάλειψη των περιοχών που βρίσκονται πίσω από αυτά. Εκεί, η φροντίδα για την καθημερινότητα της πόλης, για το αστικό τοπίο και το περιβάλλον, για τις κοινωνικές υποδομές, έχει πάψει να υφίσταται.
Η ημερίδα στόχευσε σε αυτές τις ενότητες. Επιχείρησε να παντρέψει τον επιστημονικό λόγο με τον λόγο των συλλογικοτήτων του ευρύτερου Πειραιά. Επιχείρησε ακόμη να διαφοροποιηθεί από την εφ' όλης της ύλης καταγγελτική λογική "υπερταξικών" τοπικών διεκδικήσεων. Προσπάθησε, τέλος, να εστιάσει στον "άλλον Πειραιά". Αυτόν που βρίσκεται πίσω από τις γραμμές του σιδηροδρόμου, που έχει μιάμιση φορά περισσότερο πληθυσμό από την κεντρική πόλη, δύο φορές περισσότερη ανεργία, τρεις φορές χαμηλότερες αξίες γης, και ποιος ξέρει πόσο χαμηλότερα επίπεδα κοινωνικών υποδομών και επιπέδου διαβίωσης. Το Νέο Φάληρο, τη λιμενοβιομηχανική ζώνη, τις εργατικές συνοικίες (μην τρομάζετε με τον όρο, ο Πειραιάς έχει ακόμη), τον Ρέντη, τη Δραπετσώνα, το Κερατσίνι. Σε μία μέρα δεν γίνονται όλα. Το "Λιμάνι της Αγωνίας" θα συνεχίσει με ανάλογες εκδηλώσεις και δράσεις, για την τοπική κοινωνία και τον ρόλο της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, τον πολιτισμό, τους μετανάστες, τους νέους, την Τοπική Αυτοδιοίκηση και τη συμμετοχή των πολιτών.
Την εκδήλωση άνοιξε ο |Θοδωρής Δρίτσας|, επικεφαλής του "Λιμανιού της Αγωνίας". Οι πρώτες εισηγήσεις έγιναν από τον προέδρο της Σχολής Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ |Γ. Πολύζο|, ο οποίος μίλησε για το μέλλον της Οδού Πειραιώς, και τον δήμαρχο Αγ. Ιωάννη Ρέντη, |Γ. Ιωακειμίδη|, με θέμα τον πολεοδομικό σχεδιασμό και τη σχέση του με την τοπική αυτοδιοίκηση.
Το θέμα των Ολυμπιακών Αγώνων, των έργων στον Φαληρικό Όρμο και του κυκλοφοριακού σχεδιασμού, κάλυψαν οι πολεοδόμοι |Ρ. Κλουτσινιώτη| και |Γ. Σκλαβούνος|, ο συγκοινωνιολόγος |Θ. Βλαστός| και η |Μ. Ιατρίδου| από τη Συντονιστική Επιτροπή για τη Διάσωση της Παραλίας του Φαληρικού Όρμου. Την ενότητα συντόνισε η φιλόλογος |Κ. Σταύρου|.
Για τις αλλαγές στη λιμενοβιομηχανική ζώνη Πειραιά, το θεσμικό πλαίσιο του ΟΛΠ και τα Λιπάσματα Δραπετσώνας, εισηγήθηκαν και συζήτησαν οι αρχιτέκτονες - πολεοδόμοι |Α. Νικολάου| και |Ν. Μπελαβίλας|, η συνδικαλίστρια του ΟΛΠ |Α. Φρατζεσκάκη| και η αρχιτέκτων |Ε. Καρακώστα| από τη Δημοτική Κίνηση "Ανθρώπινη Πόλη" Κερατσινίου. Οι γειτονιές του Πειραιά με έμφαση στο Νέο Φάληρο, τη ΧΡΩΠΕΙ και το ανενεργό κτιριακό δυναμικό της πόλης, αποτέλεσε μία άλλη ενότητα στην οποία συμμετείχαν ο δημοσιογράφος |Ν. Ανανιάδης|, η ιστορικός |Ε. Μπαφούνη| και ο πρόεδρος του Μορφωτικού – Εκπολιτιστικού Συλλόγου Ν. Φαλήρου |Μ. Γκιών|.

|Θοδωρής Δρίτσας, υποφήφιος δήμαρχος "Λιμάνι της Αγωνίας":|
"...Πολλαπλοί μηχανισμοί και δράσεις οδηγούν, πολλές φορές ακόμα και τους δημοκρατικά εκλεγμένους εκπροσώπους των κοινωνιών, να έρχονται για να καλύψουν δεδομένα και καταστάσεις δημιουργημένες από την αγορά. Οι πολιτικές διαφορές, το κατά πόσο η κάθε πολιτική ευνοεί την ηγεμονία της αγοράς πάνω στην υπόλοιπη κοινωνία ή όχι, είναι ένα σημαντικό και επίκαιρο ζήτημα. Οφείλει να τίθεται, να συζητιέται και να αντιμετωπίζεται. Το 'Λιμάνι της Αγωνίας' πιστεύει ότι, πέρα από ιδέες και πολιτικές προτάσεις, επείγει η αλλαγή των συσχετισμού των κοινωνικών δυνάμεων σε μια πόλη. Η μόνη ελπίδα που μπορούμε να σκεφτούμε και να περιγράψουμε είναι οι κινήσεις ενεργών πολιτών, από τις μονοθεματικές έως τις πολυθεματικές, που διεκδικούν επίλυση επί μέρους προβλημάτων, οι κινήσεις πολιτών που επιδιώκουν και διεκδικούν συμμετοχή στον σχεδιασμό. Με αυτή τη βάση και την προϋπόθεση πορευόμαστε τα τελευταία τέσσερα χρόνια. Έχουμε πιστέψει ότι μια παρέμβαση συμμετοχής στον σχεδιασμό της πόλης απαιτεί διαμόρφωση και κατάθεση άποψης. Το 'Λιμάνι της Αγωνίας' είναι μια κίνηση πολιτών, μία συλλογικότητα ατομικής συμμετοχής και ευθύνης κι έχει ως κεντρικό στόχο ακριβώς αυτό, την παραγωγή πολιτικής για την πόλη. Με αυτή τη λογική και επιθυμία να προχωρήσουμε σε καλύτερα επίπεδα, οργανώσαμε την ημερίδα...".

|Γιάννης Πολύζος, καθ. ΕΜΠ, πρόεδρος Σχολής Αρχιτεκτόνων Μηχ., "Παρόν και μέλλον ενός ιστορικού δρόμου – Οδός Πειραιώς":|
"...Η ελληνική πόλη, παρά τα πολλαπλά προβλήματα και μειονεκτήματά της, διατηρεί ακόμα ένα ιστορικά διαμορφωμένο συγκριτικό πλεονέκτημα σε σχέση με τις περισσότερες πόλεις της Ευρώπης. Τη μίξη των χρήσεων. Το στοιχείο αυτό είναι θετικό, δίνει ζωντάνια στις πόλεις μας, σε αντίθεση με τις ευρωπαϊκές πόλεις, όπου αναπτύσσεται κατά κανόνα ένα ζωντανό κέντρο και μια περιφέρεια συνοικιών χωρίς ζωή. Η εκτεταμένη κεντρικότητα και η μίξη των χρήσεων πρέπει να παραμείνουν ως βασικές αρχές του πολεοδομικού σχεδιασμού. Το πραγματικό και οξύ πρόβλημα, όμως, είναι ότι όντως, τα τελευταία χρόνια, η πόλη καθορίζεται έντονα από τις ανεξέλεγκτες επιλογές της αγοράς. Τράπεζες, μεγάλες εταιρείες, κ.λπ., παίζουν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση του τοπίου. Έχουμε φτάσει στο σημείο όπου την πολιτική γης για το Λεκανοπέδιο διαμορφώνουν τα Continent, τα Praktiker, τα Village, και όχι ο Οργανισμός Αθήνας! Η οδός Πειραιώς είναι ένα τέτοιο παράδειγμα. Πρόκειται για έναν ιστορικά διαμορφωμένο παραγωγικό-βιομηχανικό άξονα. Ενσωματώνει ένα μικρό τμήμα περιοχών κατοικίας, κυρίως στον Ταύρο. Το μέλημά μας θα πρέπει να είναι η διατήρηση αυτού του παραγωγικού και ιστορικού χαρακτήρα, με σύγχρονες χρήσεις και ταυτόχρονα –το πιο δύσκολο- η διατήρηση και ενίσχυση των περιοχών κατοικίας. Αυτή είναι η ζητούμενη μίξη. Η οδός Πειραιώς μπορεί και πρέπει να συνδυάσει στη νέα της διαμόρφωση τη μνήμη με τις σύγχρονες ανάγκες. Πρέπει να αναδειχθεί σε παράδειγμα ενός άλλου πολιτισμού..."

|Γιώργος Ιωακειμίδης, δήμαρχος Αγίου Ιωάννη Ρέντη, "Πολεοδομικός Σχεδιασμός και Τοπική Αυτοδιοίκηση – η περίπτωση Αγίου Ιωάννη Ρέντη":|
"...Ας μην αγνοούμε τη βελτίωση της καθημερινότητας. Μπορεί να μην είναι το μεγάλο όραμα, απαντά όμως σε μια πραγματικότητα, του δρόμου που έχει λακκούβες, του πεζοδρομίου που δεν περπατιέται, των δέντρων που είναι ακλάδευτα εκατό χρόνια, της παιδικής χαράς που έχει το μαύρο της το χάλι. Είναι τα απλά και τα εύκολα στην επίλυση προβλήματα. Πρέπει να νιώσει ο πολίτης ότι σε αυτό το πρόβλημα εσύ υπάρχεις ενεργά. Μόνο έτσι κατακτάται η εμπιστοσύνη κομματάκι-κομματάκι, έτσι ώστε να σε εμπιστευτούν, ότι μπορείς εντέλει να κάνεις και το όραμα πράξη. Κι έρχονται τα μεγάλα έργα, που έχουν να κάνουν με το όραμα, των οποίων ο πολεοδομικός σχεδιασμός, αν δεν είναι το παν, είναι ένα σημαντικό κομμάτι. Αυτές τις ανάγκες, τα έργα, προφανώς, δεν μπορεί μια δημοτική αρχή να εντοπίσει από μόνη της. Κάποια μπορούν να γίνουν με κρατική πρωτοβουλία, άλλα με ιδιωτική πρωτοβουλία. Πάνω από όλα όμως, πρέπει να ξέρουμε εμείς πού θέλουμε να πάμε και πού θέλουμε να πάμε την πόλη. Άρα, λοιπόν, χρειάζεται ένα πλάνο, συζήτηση και διάλογος, για να μπορέσουν να πραγματοποιηθούν αυτά τα μεγάλα έργα. Χρειάζεται ακόμη ένας υγιής τοπικισμός, συνειδητός, σαν πολιτική επιλογή, που θα στηρίζεται στην πεποίθηση ότι 'μπορώ να αλλάξω την πόλη και θα παλέψω για αυτό, γιατί την αγαπάω'. Είναι αναγκαίος για να βγει μπροστά ο πολίτης, για να πετύχουμε τις αλλαγές..."

|Ράνια Κλουτσινιώτη, αρχιτέκτων - πολεοδόμος, "Πόλη και θαλάσσιο μέτωπο, η περίπτωση του λιμανιού του Πειραιά":|
"...Σε ό,τι αφορά τον Φαληρικό Όρμο, υπήρξε μια προετοιμασία από τον Οργανισμό Ρυθμιστικού Σχεδίου της Αθήνας, πολύ πριν πάρουμε την Ολυμπιάδα, που όριζε τι θέλει για το παράκτιο μέτωπο της Αθήνας... Τον χώρο έπρεπε να τον προγραμματίσουμε για πολλά χρόνια, και να συμφωνούσαμε ότι, για 15 μέρες, απλώς θα φιλοξενηθούν εκεί και οι Ολυμπιακοί Αγώνες. Όχι να προγραμματίζουμε ολόκληρο τον χώρο μόνο για τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Επίσης, φαίνεται εύλογο ότι δεν είναι δυνατόν να τοποθετούμε, από σήμερα μέχρι το 2004, προσωρινές οικοδομές και να λέμε 'δεν πειράζει, στις 18 Αυγούστου 2004 θα αρχίσουμε να κτίζουμε τις μόνιμες'. Αφενός είμαστε στην Ελλάδα, όπου ουδέν μονιμότερο του προσωρινού, και αφετέρου είναι σπάταλο. Οι μόνιμες οικοδομές που θα στήναμε, την επαύριο των Ολυμπιακών αγώνων, έπρεπε να συγκροτούν ολοκληρωμένα χωρικά σύνολα για τη χρήση των κατοίκων της περιοχής. Η επόμενη μέριμνα όφειλε να είναι η προγραμματική διασφάλιση του κοινόχρηστου χαρακτήρα των εκτάσεων αυτών. Φοβάμαι ότι τελικά θα έχουμε εκεί ένα τεράστιο αθλητικό κέντρο. Δεν ήταν αυτός ο στόχος του Ρυθμιστικού Σχεδίου της Αθήνας..."

|Αναστασία Φρατζεσκάκη, συνδικαλίστρια ΟΛΠ, "Οργανισμός Λιμένος Πειραιώς, αλλαγές στο χώρο και νέο θεσμικό καθεστώς":|
"...Μία ισότιμη σχέση μεταξύ ΟΛΠ και δήμου ουδέποτε αναπτύχθηκε, παρόλο που από το 1981 και μετά δημιουργήθηκε θεσμική βάση γι' αυτό. Τότε ο δήμος Πειραιά μαζί με άλλους φορείς της πόλης απέκτησε πρόσβαση στο Δ.Σ. του ΟΛΠ. Η 20ετής παρουσία του σε αυτό, δυστυχώς δεν στάθηκε ικανή να κεντρίσει τις δημοτικές αρχές, έτσι ώστε να αναπτύξουν κάποια συγκεκριμένη πολιτική για το λιμάνι. Το αντιμετώπιζαν μόνιμα σαν κάποιο οικονομικά εύρωστο παρακλάδι του κράτους, απέναντι στο οποίο διατυπώνονταν αιτήματα σχεδόν αποκλειστικά οικονομικής φύσης. Εδώ και δύο περίπου χρόνια διανύουμε μία μεταβατική περίοδο. Αιτία, η σταδιακή αλλαγή του χαρακτήρα του ΟΛΠ. Φαίνεται να κυριαρχεί η αντίληψη ότι ο τομέας των λιμενικών υπηρεσιών δεν υπάρχει λόγος να συνεχίζει να ανήκει στη σφαίρα του δημόσιου συμφέροντος και πρέπει να ανοίξει στην ελεύθερη αγορά. Στην περίπτωσή μας, αυτό έχει δρομολογηθεί μέσα από τη διαδικασία ιδιωτικοποίησης - μετοχοποίησης του ΟΛΠ. Η μελλοντική εικόνα θα είναι ένα πλήθος υπηρεσιών παροχής υπηρεσιών, που θα δραστηριοποιούνται στον χώρο του λιμανιού, ανταγωνιστικά μεταξύ τους, άλλες σε σταθερή βάση, μεταξύ των οποίων και ο ΟΛΠ, και άλλες σε περιστασιακή. Οι ελεγκτικοί μηχανισμοί που θα ασκούνται είναι χαλαροί έως ανύπαρκτοι. Η Δημοτική Αρχή, παρόλο που, λόγω της θέσης της στο Δ.Σ. του ΟΛΠ, έχει παρακολουθήσει από κοντά όλες αυτές τις εξελίξεις και τις συζητήσεις, από την μέχρι τώρα στάση της δεν δείχνει να έχει αντιληφθεί τι αρνητικές συνέπειες μπορεί να επιφέρουν αυτές οι αλλαγές στους δημότες της αλλά και στον ίδιο τον δήμο σαν θεσμό. Μόνο πρόσφατα, κινήθηκε για να επανα-διασφαλίσει-αποσαφηνίσει τον θεσμικό της ρόλο στο Δ.Σ. του ΟΛΠ. Διαμόρφωσε ένα πακέτο προτάσεων που περιλαμβάνει την επιστροφή στον δήμο των χώρων που έχουν παραχωρηθεί από το κράτος στον ΟΛΠ, διεκδικεί πακέτο μετοχών της τάξης του 15% και, μέχρι τότε, αύξηση της ετήσιας εισφοράς. Όσον αφορά τους χώρους, μάλλον καθυστέρησε, γιατί τελικά μέσα από μία διαδικασία επέστρεψαν στο κράτος. Αλλά από τις μέχρι τώρα μεθοδεύσεις της, η αίσθηση είναι ότι το ενδιαφέρον της εξαντλείται στο να διατηρήσει και να αυξήσει την ετήσια εισφορά που παίρνει από τον ΟΛΠ. Και σε αυτή της την προσπάθεια χρησιμοποιεί περιστασιακά διάφορα επιχειρήματα που της φαίνονται πρόσφορα προκειμένου να το επιτύχει. Εξακολουθεί να μην αντιλαμβάνεται ή να αδιαφορεί για τις συνέπειες που αυτές οι αλλαγές θα επιφέρουν στο εισόδημα των δημοτών της. Εάν προχωρήσει η απορρύθμιση των εργασιακών σχέσεων στον συγκεκριμένο τομέα, είναι περίπου βέβαιο ότι θα υπάρξει μία μεταστροφή προς το χειρότερο των εργασιακών σχέσεων και των αμοιβών στο λιμάνι και, κατά συνέπεια, και στην πόλη του Πειραιά. Επίσης θα βρεθεί αντιμέτωπη με ένα σχήμα εκμετάλλευσης που, εκτός του ότι βασικός του σκοπός θα είναι η μεγιστοποίηση των κερδών του, λόγω της μορφής που θα έχει πάρει, θα είναι εξαιρετικά δύσκολο να πειστεί, να ελεγχθεί ή να πιεστεί να σεβαστεί την πόλη με την οποία συνυπάρχει".

|Θάνος Βλαστός, συγκοινωνιολόγος, επίκ. καθηγητής Σχολής Τοπογράφων Μηχ. ΕΜΠ, "Κυκλοφοριακές ρυθμίσεις στην ευρύτερη περιοχή Πειραιά και 2004":|
"...Σήμερα ζούμε αρχαϊκές καταστάσεις στους δρόμους μας, αλλά μπορούμε να τους αλλάξουμε. Δεν σκέφτομαι τον ορίζοντα του 2004, αλλά έναν ορίζοντα 20-30 ετών. Μερικοί από εμάς δεν θα το προλάβουν. Πιστεύω ότι αυτός ο Πειραιάς που φτιάξαμε μπορεί να γίνει διαφορετικός, αρκεί να συμπεριφερθούμε διαφορετικά, αρκεί να αλλάξουμε τελείως προτεραιότητες και νοοτροπίες. Μέχρι σήμερα ο σχεδιασμός προσπαθούσε να δώσει απάντηση στα αιτήματα μετακινήσεων. Κόψε, ράψε, φάρδυνε δρόμους. Αυτή ήταν η φιλοσοφία του συγκοινωνιακού σχεδιασμού. Αυτό όμως πέθανε, γιατί όλοι οι χώροι γέμισαν. Γέμισαν από αυτοκίνητα που δεν κινούνται, μπλόκαραν. Εκεί η επιστήμη του συγκοινωνιολόγου πέθανε. Αυτό που χρειάζεται πια είναι η απλή λογική και ίσως να ξυπνήσει ο άνθρωπος για να βάλει τα πράγματα στη θέση τους. Ποια είναι η αφετηρία; Τι θέλουμε; Θέλουμε να μπορούμε να αναπνέουμε, να ανοίγουμε το παράθυρό μας, να βγούμε βόλτα, να παίζουν τα παιδιά μας, να έχουμε ανοιχτούς χώρους που επικοινωνούν και λειτουργούν ενιαία, να ξανασυνδεθούμε με την ιστορία αυτού του τόπου. Αυτές είναι οι προτεραιότητες. Αφού υπηρετήσουμε αυτές τις προτεραιότητες, θα μπορέσουμε να λύσουμε και το κυκλοφοριακό πρόβλημα. Λύσεις υπάρχουν. Για το 2004, πολλά είχαν σχεδιάσει, σπαταλήθηκαν τα λεφτά, λίγα απομένουν να κάνουν και μάλλον δεν θα κάνουν ούτε αυτά. Τελικά εστιάζονται στο πώς να μπορέσουν να λειτουργήσουν τα γήπεδα και να αξιοποιήσουν τους γύρω χώρους. Στηρίζουν τον σχεδιασμό των μεταφορών του 2004 στην προϋπόθεση ότι οι εργαζόμενοι στα στάδια και οι θεατές θα πηγαίνουν εκεί με δημόσια συγκοινωνία. Στο ΙΧ θα είναι μόνο για την Ολυμπιακή Οικογένεια. Εκείνη την περίοδο πρέπει να φανταστούμε τους Αθηναίους που θα μείνουν εδώ και δεν θα να κινούνται με το ΙΧ τους. Είναι μια τεράστια ανατροπή. Πρέπει, λοιπόν, να οδηγηθούμε προς το 2004 προετοιμάζοντας τους πολίτες ότι θα ζήσουν κατά αυτό τον τρόπο. Απαιτούνται δοκιμές, εβδομάδες εκπαίδευσης χωρίς αυτοκίνητο. Ίσως είναι μια καλή ευκαιρία που κινητοποιεί τον κόσμο προς μια άλλη λογική, του πώς μπορούμε να κυκλοφορούμε στην πόλη χωρίς ΙΧ. Μακάρι αυτή η λογική να μείνει και μετά το 2004..."

αφιερωμα σε αυγη

Από το έλος της αρχαιότητας μέχρι σήμερα

Συντάκτης :
--------------------------------------------------------------------------------
Από την αρχαιότητα η περιοχή από τον Άγιο Διονύσιο του Πειραιά μέχρι τον Ιλισσό ήταν ένα τεράστιο έλος. Είναι χαρακτηριστικό, όπως αναφέρει ο αρχιτέκτων - πολεοδόμος Ν. Μπελαβίλας, πως στη νεολιθική περίοδο ο Πειραιάς εμφανίζεται ως νησί, ενώ τα Μακρά Τείχη, εκτός από οχυρωματικά, λειτουργούσαν και σαν υπερυψωμένος πέτρινος διάδρομος για τη διευκόλυνση της επικοινωνίας σε καιρό πλημμυρών ή μέσα από το έλος.
Ο Πειραιάς φαίνεται να διασώζεται σήμερα από τις πλημμύρες από μία σωτήρια απόφαση, που ελήφθη στα τέλη του 1800. Συγκεκριμένα, το 1833 με το σχεδιασμό του νέου Πειραιά αποφασίζεται να μπαζωθεί ένα τμήμα του έλους, ενώ το 1836 γίνονται προσπάθειες αποξήρανσής του. Μάλιστα οι δημότες καλούνται να πληρώσουν ειδικούς φόρους για το σκοπό αυτό. Το 1851 το θέμα των λιμναζόντων υδάτων του Νέου Φαλήρου απασχολεί το δημοτικό συμβούλιο της πόλης και τότε αρχίζει η επίχωση του έλους. Μερικά χρόνια αργότερα, επισημαίνει ο Ν. Μπελαβίλας, ευτυχώς η ιδέα αυτή ανατρέπεται και αποφασίζεται να εκβαθυνθεί η περιοχή και να ενωθεί με τη θάλασσα, να μετατραπεί δηλαδή σε θαλάσσιο τμήμα. Τα έργα εκβάθυνσης αρχίζουν το 1879 και περίπου 140 στρέμματα έλους γίνονται λιμάνι.
Τα προβλήματα, ωστόσο, παραμένουν για το Φάληρο και τα Καμίνια και έρχεται το 1882 μία γαλλική αποστολή δημοσίων έργων να προτείνει το άνοιγμα μίας μεγάλης διώρυγας που θα ένωνε το σιδηροδρομικό σταθμό και θα έβγαινε στο ύψος του σημερινού σταδίου Καραϊσκάκη. Όπως υποστηρίζει ο Ν. Μπελαβίλας, θα ήταν μία τεράστια αντιπλημμυρική τάφρος όπου θα αποχετεύονταν τα νερά του Φαλήρου και των Καμινίων. Ωστόσο το κόστος ήταν τεράστιο, ενώ ήδη στη διαδρομή αυτή είχε χαραχθεί η σιδηροδρομική γραμμή. Δεν είναι εξάλλου τυχαίο πως το 1898 οι υπεύθυνοι των σιδηροδρόμων εγείρουν θέμα γιατί δεν μπορούν να λειτουργήσουν οι εγκαταστάσεις τους στο ύψος του Φαλήρου λόγω πλημμυρών. Αναλαμβάνουν δε τότε την κατασκευή του πρώτου αποχετευτικού αγωγού στη Σούδα Καμινίων.
Το 1928 εξαιτίας του έλους χτυπάει σε Αθήνα και Πειραιά δάγγειος πυρετός. Η επιδημία αυτή οδηγεί στην απόφαση κατασκευής σωληνωτού αποχετευτικού αγωγού από το ρέμα του Προφήτη Δανιήλ στον Ελαιώνα έως το Νέο Φάληρο. Λίγα χρόνια νωρίτερα έχουν ξεκινήσει τα πρώτα έργα του Κηφισσού, ενώ το 1934 ξεκινάει η μεγάλη επιχείρηση δημιουργίας αποχετευτικών συστημάτων ομβρίων στο λεκανοπέδιο. Ιδρύεται τότε η Ανώνυμη Ελληνική Εταιρεία Κατασκευής Υπονόμων Αθηνών - Πειραιώς και Περιχώρων.
Θα χρειατούν ωστόσο 45 ολόκληρα χρόνια για να ολοκληρωθεί το έργο και, σύμφωνα με τον Ν. Μπελαβίλα, ο βασικός αντιπλημμυρικός σχεδιασμός του λεκανοπεδίου στηρίζεται μέχρι σήμερα σε αυτά κυρίως τα έργα. Αντιθέτως, από τη δεκαετία του 1960 αρχίζει η δημιουργία "φράγματος" προς τη θάλασσα, που εμποδίζει την εκτόνωση των υδάτων. Η αρχή γίνεται με τα πρώτα μεγάλα αθλητικά έργα του Φαλήρου και συνεχίζεται με τη δημιουργία της Λεωφόρου Ποσειδώνος.
Φτάνουν λοιπόν στις μέρες μας με τον όρμο του Σαρωνικού συνεχώς να επιχώνεται και με τα αποχετευτικά συστήματα να "γερνούν" και τις διατομές τους να μην αντέχουν πλέον. Σε αυτή την εικόνα, αναφέρει ο Ν. Μπελαβίλας, πρέπει να προστεθεί η αποψίλωση του Ελαιώνα, όπου στο παρελθόν τα 150 χιλιάδες ελαιόδενδρα της περιοχής συγκρατούσαν μεγάλο ποσοστό των υδάτων, καθώς και η αποψίλωση λόγω πυρκαγιών των βουνών και η τσιμεντοποίηση των πλαγιών τους.

Οι ανοικτές πληγές του Κηφισσού...

Συντάκτης :
--------------------------------------------------------------------------------
Δεν περνάει χρόνος που να μην γίνει αναφορά στην ανάγκη αντιπλημμυρικής θωράκισης του λεκανοπεδίου. Ωστόσο, εδώ και χρόνια οι πλημμύρες πλήττουν διαρκώς την περιοχή αυτή. Και δεν είναι μόνον οι υλικές καταστροφές που προκαλούνται. Τα τελευταία 40 χρόνια έχουν χαθεί πάνω από 100 ανθρώπινες ζωές εξαιτίας των πλημμυρών. Η κινητοποίηση των αρμοδίων στον τομέα αυτό εξακολουθεί, όμως, να είναι αναποτελεσματική, παρ' ότι αποτελεί κοινό τόπο πως το πρόβλημα εντοπίζεται στην ανεπάρκεια των αποδεκτών, όπως ο Κηφισσός, και την απουσία έργων ανάσχεσης.

Της Νικολέττας ΜΟΥΤΟΥΣΗ

Αυτή τη φορά, ευτυχώς, δεν υπήρξαν θύματα. Οι δήμοι ωστόσο γύρω από τον Κηφισσό μετρούν και πάλι τις πληγές τους και οι κάτοικοι είδαν για δεύτερη φορά μέσα σε διάστημα ενός μηνός τα σπίτια τους να πλημμυρίζουν. Και το δυστύχημα είναι πως θα συνεχίσουν να ζουν υπό τον φόβο μίας νέας υπερχείλισης του ποταμού. Οι προ ημερών κυβερνητικές εξαγγελίες για τη δημιουργία σιδερένιων πετασμάτων και την τοποθέτηση σάκων άμμου, όταν εκδίδεται έκτακτο δελτίο καιρού, δεν φαίνεται να τους καθησυχάζουν. Πάνω απ' όλα, όμως, δεν απαντούν στο "γιατί πλημμυρίσαμε".
Τα επιχειρήματα των αρμοδίων σταματούν στην ευθύνη των γεφυρών του Κηφισσού, που οδήγησαν στην πλημμύρα της περασμένης Κυριακής και στον "κακό καιρό", που... έφερε μεγάλη ποσότητα βροχής μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα. Και είναι οι ίδιοι αρμόδιοι που καλούν να μην ενοχοποιείται ένα τόσο σημαντικό για το λεκανοπέδιο έργο. Ξεχνούν, όμως, να αναφερθούν σε πιθανές λανθασμένες επιλογές στον τρόπο κατασκευής του έργου αυτού.
Η βασική λάθος επιλογή -την οποία εμμέσως παραδέχθηκε η υπουργός ΠΕΧΩΔΕ- είναι πως το έργο εκτελείται... ανάποδα. Όλοι οι ειδικοί συμφωνούν πως σε ένα τέτοιο έργο οι εργασίες αρχίζουν από τον αποδέκτη. Ωστόσο, οι εργασίες ξεκίνησαν από το πάνω μέρος του Κηφισσού, όπου η διατομή της κοίτης μεγάλωσε, ενώ στην εκβολή του, εκεί δηλαδή όπου το μέτωπο του νερού αποκτά και την μεγαλύτερη ορμή του, η δυνατότητα απορροής είναι μικρότερη. "Είναι σαν να σχηματίζεται ένας λαιμός μπουκαλιού" αναφέρεται, επισημαίνοντας πως "εάν η καθυστέρηση των υδάτων ήταν ομοιόμορφη και δεν οδηγούνταν ξαφνικά σε στένωμα, πιθανότατα να μην υπερχείλιζε".
Στο πρόβλημα αυτό έρχεται να προστεθεί η καθυστέρηση των έργων που σημειώθηκε στο ύψος της γέφυρας της Πειραιώς, στο σημείο δηλαδή όπου έγινε η υπερχείλιση. Καθυστέρηση που οφείλεται στην ύπαρξη των Μακρών Τειχνών στην περιοχή αυτή. Είναι δε χαρακτηριστικό πως η Εφορεία Κλασσικών Αρχαιοτήτων του Πειραιά είχε προειδοποιήσει τους εργολάβους πως "θα τα βρουν μπροστά τους" και είχε προτείνει ως ορθολογική λύση να εντοπίσουν πρώτα σε ποια σημεία των έργων θα υπάρχουν ευρήματα και βάσει αυτών να εκπονήσουν τη μελέτη για την τοποθέτηση των υποστυλωμάτων και τη διάνοιξη. Η λύση αυτή δεν επελέγη, με αποτέλεσμα ενώ τα εργοτάξια βρίσκονταν μέσα στην κοίτη του ποταμού, να ανακαλύπτονται τμήματα των Τειχών και να σταματούν οι εργασίες μέχρις ότου αναθεωρηθεί ο σχεδιασμός.
Επικρίσεις δε υπήρξαν και ως προς αυτή καθ' αυτή την επιλογή της δημιουργίας εργοταξίων εντός της κοίτης του Κηφισσού. Όπως υποστηρίζεται, η επιλογή αυτή μπορεί να είναι οικονομικά πιο συμφέρουσα, όχι όμως και η καταλληλότερη όταν είναι γνωστός ο κίνδυνος υπερχείλισης και μάλιστα χωρίς να υπάρχουν εμπόδια στην κοίτη. Οι καταγγελίες που έγιναν για την ύπαρξη μπαζών και επιχωματώσεων μέσα στον ποταμό οφείλονται ακριβώς στα λάθος μηχανήματα που χρησιμοποιούνται. "Η χρήση συμβατικών μηχανημάτων τους αναγκάζει να δουλεύουν μέσα από την κοίτη για να καθαιρέσουν τα παλαιά τοιχία και να ανοίξουν την διατομή, ενώ η επιλογή σύγχρονων μηχανημάτων θα τους επέτρεπε να εργαστούν από τις όχθες του ποταμού" επισημαίνεται.
Πέρα, όμως, από τα προβλήματα υλοποίησης του έργου, έχει ανοίξει μία ολόκληρη συζήτηση για την πραγματική συμβολή του στην αντιπλημμυρική θωράκιση του λεκανοπεδίου. Κανείς δεν αμφισβητεί πως η αύξηση της δυνατότητας απορροής του Κηφισσού θα λειτουργήσει κατ' αρχήν θετικά. Οι ενστάσεις εντοπίζονται, πρώτον, στο εάν το έργο αυτό αρκεί για να αναστρέψει τις καταστρεπτικές επεμβάσεις που έχουν γίνει εδώ και δεκαετίες με τα μπαζώματα και τις καλύψεις ρεμάτων, με την υπερβολική αστικοποίηση του λεκανοπεδίου και την ταυτόχρονη μείωση του πράσινου. Τη στιγμή μάλιστα που ανάλογες επεμβάσεις συνεχίζονται ακόμη και σήμερα.
Διαφωνίες υπάρχουν και ως προς την επιλογή κάλυψης του Κηφισσού, παρ' όλο που η λύση -επελέγη μετά από αντιδράσεις- της υπερυψωμένης λεωφόρου που θα περνάει πάνω από το ποτάμι χαρακτηρίζεται καλύτερη. Το ενδεχόμενο να αποδειχθεί μελλοντικά καταστροφική η κάλυψή του επεσήμανε μάλιστα προσφάτως και ο πρόεδρος του ΤΕΕ. Το ίδιο υποστηρίζουν και άλλοι ειδικοί, επικαλούμενοι τη διεθνή εμπειρία και πρακτική. Στην Ευρώπη -υποστηρίζεται- έχει εγκαταλειφθεί η λογική της κάλυψης ρεμάτων και ποταμών, δίνοντας τη θέση της στην ανάπλασή τους, ακόμη και στην προσπάθεια επαναζωογόνησής τους. Όπως δε τονίζεται δεν είναι μόνον η ασφάλεια έναντι των πλημμυρών που οδηγεί στην επιλογή αυτή. Ειδικά σε περιοχές αντίστοιχες με αυτή του λεκανοπεδίου, τα ποτάμια και τα ρέματα είναι τόποι κυκλοφορίας του αέρα και δημιουργίας φυσικής υγρασίας, λειτουργούν δηλαδή σαν "κλιματισμός" των συνοικιών.


Ζώντας με τον φόβο νέας πλημμύρας

Συντάκτης :
--------------------------------------------------------------------------------
Με την ευχή "να βγάλουμε το χειμώνα" προκειμένου να τελειώσει ένα έργο που με "πρωτοφανή παγκοσμίως" τρόπο κατασκευάζεται ζει ο δήμαρχος Ρέντη Γ. Ιωακειμίδης. Λίγα τετραγωνικά μέτρα παραπέρα, ο δήμαρχος Μοσχάτου Τ. Παπαντώνης μιλάει για "τρομοκρατία καιρού" και επισημαίνει πως τα πρόσφατα μέτρα θα αποδειχθούν "ασπιρίνη" εάν δεν καθαριστεί η κοίτη του Κηφισσού. Αυτόπτης μάρτυρας και αυτός των όσων συμβαίνουν στον ποταμό, ο υποψήφιος δήμαρχος Πειραιά Θ. Δρίτσας υπογραμμίζει την ανευθυνότητα της κυβέρνησης και των εταιρειών, κρούοντας τον κώδωνα του κινδύνου για νέες πλημμύρες αλλά και για την ασφάλεια των κτιρίων που υπέστησαν ζημιές.

\ΓΙΩΡΓΟΣ ΙΩΑΚΕΙΜΙΔΗΣ, δήμαρχος Ρέντη\
"Κάθε φορά που βρέχει είμαστε εδώ και χρόνια επί ποδός" υποστηρίζει ο δήμαρχος Ρέντη, Γ. Ιωακειμίδης, επισημαίνοντας πως είναι γνωστό ότι ο Κηφισσός δεν μπορεί να ανταποκριθεί στις ανάγκες, εξαιτίας της ανεπαρκούς διατομής του, αλλά και της τσιμεντοποίησης που έχει υποστεί το λεκανοπέδιο. Ο ίδιος τονίζει πως τώρα "απαιτείται αυξημένη ετοιμότητα" και εκφράζει την ευχή "να βγάλουμε το χειμώνα, μέχρι να ολοκληρωθεί το έργο και να μπορούμε λογικά να πούμε πως δεν θα έχουμε πρόβλημα".
Σχολιάζοντας τα προσωρινά μέτρα που αποφασίστηκαν για την τοποθέτηση μεταλλικών στηθαίων και σάκκων άμμου στις όχθες του Κηφισσού, ο Γ. Ιωακειμίδης αναφέρει πως "μπορεί να δώσουν μία ανάσα, αλλά αυτό δυστυχώς θα το δούμε στην πράξη". Ωστόσο, ο δήμαρχος Ρέντη επισημαίνει πως η εκτέλεση του έργου ήταν "λάθος εξαρχής", χαρακτηρίζοντας "πρωτοφανή παγκοσμίως" τον τρόπο που γίνονται οι εργασίες. "Πουθενά ένα τέτοιο έργο δεν ξεκινάει από πάνω προς τα κάτω" υποστηρίζει. Και διευκρινίζει: "Δεν μπορεί να σου κατεβάζει από πάνω, μετά τη διάνοιξη, επί παραδείγματι 1.000 κυβικά και στο κάτω τμήμα η δυνατότητα ανταπόκρισης να παραμένει στα 500 κυβικά. Αναμενόμενο είναι στο σημείο αυτό να ξεχειλίσει".
Τώρα, πάντως, το έργο έχει ήδη ξεκινήσει και στο δήμο Ρέντη, πέραν του να λαμβάνουν όσα μέτρα περνούν από το χέρι τους -"τα φρεάτια είναι πάντα καθαρά, οι υπηρεσίες πάντα έτοιμες να ενημερώσουν και να βοηθήσουν τους πολίτες" επισημαίνει ο Γ. Ιωακειμίδης- δεν μπορούν να ελπίζουν παρά να ολοκληρωθούν οι εργασίες το συντομότερο δυνατόν.

\ΤΑΞΙΑΡΧΗΣ ΠΑΠΑΝΤΩΝΗΣ, δήμαρχος Μοσχάτου\
"Οι κάτοικοι ζουν με τον εφιάλτη μίας νέας πλημμύρας" υποστηρίζει ο δήμαρχος Μοσχάτου Τ. Παπαντώνης και προσθέτει χαρακτηριστικά: "Η πόλη είναι ανασφαλής, υπάρχει τρομοκρατία καιρού". Επιχειρήσεις, σπίτια και αυτοκίνητα στο Μοσχάτο, καθώς και υποδομές και εγκαταστάσεις του δήμου υπέστησαν τεράστιες ζημιές στην πρώτη πλημμύρα της 8ης Ιουλίου, αλλά ακόμη και την περασμένη Κυριακή, όπου δεν έβρεξε, η περιοχή ξαναπλημμύρισε.
"Εξαιτίας των εργασιών στον Κηφισσό" όπως τονίζει ο Τ. Παπαντώνης, διευκρινίζοντας πως "δεν είμαστε εναντίον του έργου, αλλά του τρόπου υλοποίησής του". Υπογραμμίζει δε πως "για λόγους κόστους και χρόνου, οι εταιρείες έχουν μπαζώσει την κοίτη του ποταμού, είναι επιχωματωμένη και γεμάτη φερτά υλικά". Αναφερόμενος στις πρόσφατες κυβερνητικές αποφάσεις, ο ίδιος κάνει λόγο "για μέτρα που είναι 'ασπιρίνη' και εφόσον δεν καθαριστεί η κοίτη θα ξαναέχουμε πλημμύρες".
Από πλευράς δήμου Μοσχάτου επισημαίνεται μάλιστα πως κατ' επανάληψη έχει υπάρξει επικοινωνία και συνομιλίες με τα αρμόδια υπουργεία, χωρίς ωστόσο κανένα ουσιαστικό αποτέλεσμα. "Έχουν εξαντληθεί οι συνομιλίες, βρισκόμαστε στο στάδιο των δυναμικών κινητοποιήσεων" υποστηρίζει ο Τ. Παπαντώνης, επαναλαμβάνοντας πως η μόνη πρόσφορη πλέον λύση είναι ο καθαρισμός της κοίτης. Ήδη την περασμένη Τρίτη κάτοικοι και φορείς της περιοχής απέκλεισαν το δρόμο στη διασταύρωση Κηφισσού και Πειραιώς, διαμαρτυρόμενοι για τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν και επισημαίνοντας τον κίνδυνο που εξακολουθητικά διατρέχουν. Σημειώνεται δε ότι ο δήμος έχει καταθέσει αγωγή κατά παντός υπευθύνου για τις πλημμύρες του Ιουλίου και ασφαλιστικά μέτρα, που θα συζητηθούν στις 28 Αυγούστου.

\ΘΟΔΩΡΗΣ ΔΡΙΤΣΑΣ, υποψήφιος δήμαρχος Πειραιά\
Στην "ανευθυνότητα της κυβέρνησης, την προχειρότητα οργάνωσης των παρ' όλα αυτά μεγάλων κατασκευαστικών εταιρειών και την επαμφοτερίζουσα στάση της δημοτικής αρχής Πειραιά" εντοπίζει το κύριο πρόβλημα των έργων στο Κηφισσό ο υποψήφιος δήμαρχος Πειραιά Θ. Δρίτσας. "Ο κίνδυνος για περιοχές όπως το Φάληρο και το Μοσχάτο είναι πραγματικός" επισημαίνει ο ίδιος. Και όπως διευκρινίζει: "Είναι πραγματικός όσον αφορά νέες πλημμύρες, αλλά σε ορισμένες περιπτώσεις και όσον αφορά την ασφάλεια κτιρίων, τα υπόγεια των οποίων παρέμειναν επί ώρες πλημμυρισμένα". Είναι δε αφοπλιστικός όταν σημειώνει πως "όποιος βρέθηκε στον Κηφισσό, γνωρίζει πως η κοίτη έχει πλήρως καταργηθεί".
Η στάση της πολιτείας καταδεικνύει παράλληλα και "ηθελημένη αποφυγή ευθυνών", όπως υποστηρίζει ο Θ. Δρίτσας, δηλαδή μία "ένοχη σκοπιμότητα για να μην κατοχυρωθεί το δικαίωμα αποζημιώσεων για τις ζημιές που υπέστησαν κάτοικοι και επαγγελματίες". Αναφέρει δε ως χαρακτηριστικό παράδειγμα πως "μετά την αβάσιμη και προσχηματική ενοχοποίηση των γεφυρών ως αίτιο των πλημμυρών, ήδη ακούστηκαν οι πρώτες 'έγκυρες' γνώμες πως απαιτείται ο σχεδιασμός νέων κατασκευών, που θα αντικαταστήσουν τις παλιές".
Και ο υποψήφιος του "Λιμανιού της Αγωνίας" υπογραμμίζει πως "είναι τραγικό, αλλά αντί να δουν τη διατήρηση της φύσης και τις ανάγκες των ανθρώπων, κάποιοι ορέγονται νέες εργολαβίες". Δεδομένου ότι -όπως προσθέτει- "αυτό καθ' αυτό το τεχνικό έργο υποβαθμίζει την ποιότητα της ζωής των κατοίκων του Ν. Φαλήρου και του Μοσχάτου και δεν προσφέρει καμία ουσιώδη υπηρεσία στην πόλη του Πειραιά". Για τα προβλήματα στην κοίτη του ποταμού, το "Λιμάνι της Αγωνίας" έχει εξάλλου προχωρήσει σε καταγγελία ενώπιον του εισαγγελέα.