Ετσι έπρεπε να είναι ο Κηφισός

ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ
EΛΛAΔA
Hμερομηνία δημοσίευσης: 15-04-07
Ετσι έπρεπε να είναι ο Κηφισός Η «Κ» παρουσιάζει την πρώτη αρχιτεκτονική πρόταση για την ανάπλαση μέρους του ποταμού και την ένταξή του στη ζωή της πόλης
Του Σπυρου Καραλη
Ο Κηφισός, ως η πλέον χαρακτηριστική περίπτωση κακοποίησης του φυσικού περιβάλλοντος, συνιστά στην πραγματικότητα την ακτινογραφία της σύγχρονης Ελλάδος. Την ώρα που στην Ευρώπη η αντίληψη περί προστασίας του νερού και επαναφοράς των ποταμών στη αρχική τους μορφή υπερνικά την τσιμεντοποίησηση, στην Αθήνα ο μαγευτικός Κηφισός, θεοποιημένος στην αρχαιότητα, παραμένει στο σύνολό του οχετός απόρριψης βιομηχανικών αποβλήτων και τμήμα υπερυψωμένης λεωφόρου. Η «Κ» παρουσιάζει σήμερα μια αρχιτεκτονική πρόταση ανάπλασης μέρος του Κηφισού, που αν μη τι άλλο καταδεικνύει τα τεράστια oφέλη που απώλεσε η πρωτεύουσα από την άνευ όρων παράδοση του ποταμού της σε συντεχνιακά συμφέροντα και τη μη αξιοποίησή του για την αναβάθμιση της ποιότητας ζωής. Πάρκα, χώροι αναψυχής και πολιτιστικών δραστηριοτήτων, πεζόδρομοι κ.ά. διαμορφώνουν μια εικόνα ειδυλλιακή, όπως θα έπρεπε να είναι το παρακηφίσιο τοπίο. Αντ' αυτού, οι χώροι αυτοί σήμερα καταλαμβάνονται από παράνομα μπαζώματα, σωρούς απορριμμάτων και κάθε λογής αυθαίρετα κτίσματα. Πρόκειται για την πρώτη μελέτη που έγινε ποτέ με θέμα την ανάπλαση του ποταμού, κατόπιν πρωτοβουλίας του Συνδέσμου Αποφοίτων Βρετανικών Πανεπιστημίων, BGS, και του συντονιστή της επιστημονικής ομάδας, αρχιτέκτονα - πολεοδόμου και προέδρου του Συνδέσμου κ. Βασίλη Ζώτο. Οι αρχιτέκτονες που υπογράφουν τη μελέτη είναι οι Ναταλία Κοκοτού, Κλαίρη Ξενοφώντος, Τζέιμς Χολ, Αναστάσιος Αναγνωστόπουλος και Δημήτρης Σοφός.
http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_ell_100024_15/04/2007_223429

Αλλα άρθρα την ίδια ημερομηνία

Τι περιλαμβάνει η μελέτη ανάπλασης και αποκατάστασης
Σκοπός της μελέτης ήταν η ευαισθητοποίηση όλων, αρμοδίων και πολιτών, για την αποκατάσταση του Κηφισού και την ανάπλαση των παραποτάμιων περιοχών. Στην πραγματικότητα, αποτελεί ένα πρώτο βήμα για την εκκίνηση διαλόγου σε θέματα που αφορούν στον ποταμό. Η αρχιτεκτονική πρόταση αναπτύσσεται σε δύο κατευθύνσεις. Αρχικά εξετάζονται περιοχές καθ’ όλο το μήκος του ποταμού και εντοπίζονται ζώνες με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, δυνατότητες και προβλήματα. Το δεύτερο μέρος επικεντρώνεται στην περιοχή Κόκκινος Μύλος στη Νέα Φιλαδέλφεια. Η επιλογή δεν ήταν τυχαία, αλλά έγινε ακριβώς επειδή πρόκειται για μια παραμελημένη ελεύθερη ζώνη εντός του αστικού ιστού, η οποία κάλλιστα θα μπορούσε να μετατραπεί σε χώρο πρασίνου και αναψυχής των κατοίκων.
Ειδυλλιακή εικόνα
Για το συγκεκριμένο τμήμα, η μελέτη ανάπλασης περιλαμβάνει: δημιουργία παραποτάμιου υπερτοπικού πεζοδρόμου και ποδηλατοδρόμου καθ’ όλο το μήκος του Κηφισού και σύνδεση με τον προτεινόμενο παραλιακό ποδηλατοδρόμιο Ν. Φαλήρου - Βάρκιζας, δημιουργία αστικού πάρκου για τους κατοίκους της περιοχής και παραποτάμιου μονοπατιού καθ’ όλο το μήκος του Κηφισού, καθώς επίσης παρεμβάσεις που θα βελτιώνουν την πρόσβαση στον ποταμό. Περιλαμβάνει επίσης, σύνδεση με το κατοικημένο περιβάλλον και ένταξη στον αστικό ιστό (διάβαση πεζών, γέφυρες, σκάλες, ράμπες), δημιουργία πόλων πρασίνου, χώρους υπαίθριας αναψυχής, αθλητικών και πολιτιστικών δραστηριοτήτων, πρόγραμμα ηλεκτροφωτισμού με χρήση ήπιων μορφών ενέργειας και μείωση της ηχορρύπανσης από παρακείμενες οδούς μέσω πυκνής φύτευσης δένδρων και θάμνων.
Η διάθεση της αρχιτεκτονικής ομάδας ήταν να κινηθεί στο χώρο του εφικτού, με παρεμβάσεις απόλυτα εφαρμόσιμες, χαμηλού κόστους και χωρίς άλλους εντυπωσιασμούς. Το αποτέλεσμα εκπλήσσει, κυρίως διότι μας δίνει αφενός τη δυνατότητα να φανταστούμε πόσο διαφορετική θα ήταν η Αθήνα και η ποιότητα ζωής στην πρωτεύουσα αν είχε αξιοποιηθεί η έκταση των χιλιάδων στρεμμάτων στις κοίτες του Κηφισού και αφετέρου τις μεγάλες, αλλά δυστυχώς χαμένες περιβαλλοντικές ευκαιρίες.
Ζώνες Προστασίας
Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι η πρόταση ανάπλασης, ενώ απευθύνεται κατά κύριο λόγο στο τμήμα της Νέας Φιλαδέλφειας, επεκτείνεται και στις άλλες περιοχές που διατρέχει ο ποταμός ακόμη και στο εγκιβωτισμένο πλέον, τμήμα του. Ετσι, για την Α΄ Ζώνη Προστασίας προτείνεται η διατήρηση και αναβάθμιση του φυσικού τοπίου, πυκνή φύτευση δένδρων και θάμνων για την ανάπλαση και σταθεροποίηση των πρανών και την προστασία της χλωρίδας και πανίδας, σύνδεση με τον οικιστικό ιστό μέσω ειδικών προσβάσεων στην όχθη και χώρους στάθμευσης αυτοκινήτων, ενοποίηση των κατοικημένων περιοχών κατά μήκος του ποταμού με δημιουργία πεζοδρόμων και ποδηλατοδρόμων και ανάπτυξη ήπιων δραστηριοτήτων για περιπάτους και αναψυχή. Αντίστοιχες παρεμβάσεις προβλέπονται και για τη Β΄ Ζώνη Προστασίας, ενώ για το εγκιβωτισμένο τμήμα που σήμερα έχει παραδοθεί στα σκουπίδια και σε υποκοσμιακούς τύπους προβλέπεται η κατά το δυνατόν αξιοποίηση του χώρου κάτω από τη λεωφόρο με ενοποίηση των περιοχών Μοσχάτου, Ρέντη και Φαλήρου μέσω ειδικών γεφυρών και πεζοδρόμων, δημιουργία χώρων για πολιτιστικές και άλλες εκδηλώσεις, υπαίθριας αγοράς και ενός πάρκου skateboard για τους εφήβους.


Στοίχημα για την αρχιτεκτονική ομάδα
Η ομάδα των αρχιτεκτόνων (Ναταλία Κοκοτού, Κλαίρη Ξενοφώντος, Τζέιμς Χολ, Αναστάσιος Αναγνωστόπουλος και Δημήτρης Σοφός), όλοι απόφοιτοι αγγλικών πανεπιστημίων, εξέτασαν με την καθοδήγηση του κ. Νώντα Λάσκαρη, γραμματέα του «Φορέα Διαχείρισης και Ανάπλασης Κηφισού», ολόκληρο το μήκος του ποταμού πριν τελικά καταλήξουν στο τμήμα που διατρέχει τη Νέα Φιλαδέλφεια για να προχωρήσουν στην προοπτική ανάπλαση. Και καθώς η μελέτη έχει έντονο συμβολικό χαρακτήρα, η συγκεκριμένη επιλογή έγινε προκειμένου να αναδειχθεί η περιβαλλοντική σημασία του Κηφισού στο ευρύτερο αστικό τοπίο, μιας και το τμήμα που διέρχεται τη Νέα Φιλαδέλφεια παραμένει ορατό στους διερχόμενους, βρίσκεται εντός της πόλης και είναι ιδιαίτερα πυκνοκατοικημένο.
«Θέλαμε να αναδείξουμε τα μεγάλα οφέλη συνολικά για την πρωτεύουσα που θα προέκυπταν από την ανάπλαση μιας έκτασης, η οποία πρωτίστως συνιστά έναν τεράστιο ελεύθερο χώρο και τη μετατροπή της σε χώρο πρασίνου και αναψυχής. Για εμάς ήταν επίσης και ένα στοίχημα σε σχέση με την επιστήμη που υπηρετούμε, το πώς δηλαδή η αρχιτεκτονική συνδέεται άμεσα με το περιβάλλον και τον ρόλο που μπορεί να διαδραματίσει στην προστασία του. Η αρχιτεκτονική δεν πρέπει να περιορίζεται απλώς στις οικοδομές και ο αρχιτέκτονας να συνδέει τη δουλειά του αποκλειστικά και μόνο με την ανέγερση κτιρίων», λέει ο αρχιτέκτων Δημήτρης Σοφός.
«Παρά το γεγονός ότι το ποτάμι σε πολλά σημεία του κρύβεται πίσω από οδικούς άξονες, μπαζώματα, κ.ά. και δεν φαίνεται, συνεχίζει να συνιστά κομμάτι της πόλης. Είναι απορίας άξιον, λοιπόν, πώς τόσα χρόνια κανείς εκ των αρμοδίων δεν ενδιαφέρθηκε να εκμεταλλευτεί τις ευκαιρίες που προσφέρει στην αναβάθμιση της ποιότητας ζωής», συμπληρώνει ο αρχιτέκτων - πολεοδόμος Αναστάσιος Αναγνωστόπουλος. «Ακόμη και για εμάς η όψη που παρουσιάζει σήμερα ο Κηφισός αποτέλεσε μια δυσάρεστη έκπληξη. Ηταν πραγματικά θλιβερή η εικόνα με τα κάθε λογής αυθαίρετα στις όχθες, τις διάφορες βιομηχανίες, τα σκουπίδια και τα βρώμικα νερά. Και όμως, το ποτάμι παραμένει ζωντανό, κι αυτό επιχειρήσαμε να αναδείξουμε στη δουλειά μας», προσθέτει η αρχιτέκτων Ναταλία Κοκοτού. «Θελήσαμε να καταδείξουμε ότι μια υπόθεση ξεχασμένη απ’ όλους (διότι τον Κηφισό τον έχουν ξεχάσει όλοι) μπορεί να αποτελέσει ένα κεντρικό ζήτημα, σε μια εποχή που ασχολούμαστε με διάφορα επουσιώδη. Και μάλιστα ένα ζήτημα με πολλές και ουσιαστικές προσδοκίες για το μέλλον της πρωτεύουσας. Αλλωστε ο Κηφισός είναι η σύγχρονη εικόνα του αττικού περιβάλλοντος, την οποία θα πρέπει άμεσα να αναστρέψουμε, αν θέλουμε να κάνουμε λόγο για μια βιώσιμη Αθήνα», συμπληρώνει η αρχιτέκτων Κλαίρη Ξενοφώντος.
Στην επιστημονική ομάδα συμμετείχε και ο Αγγλος αρχιτέκτονας Τζέιμς Χολ με καθοριστική συμβολή στη διαμόρφωση της τελικής μελέτης ανάπλασης. Τι αποκόμισε από την επαφή του με το ποτάμι της Αθήνας ο Αγγλος αρχιτέκτονας; Εκπληξη από το μέγεθος της αυθαιρεσίας, την καταστροφή του φυσικού τοπίου και την τραγική αδράνεια των αρμόδιων φορέων όλα αυτά τα χρόνια. Βλέπετε, η τάση στην Ευρώπη και με δεδομένα τα προβλήματα από την υποβάθμιση του περιβάλλοντος και τις ραγδαίες κλιματικές αλλαγές είναι πλέον η ανάδειξη και προστασία των ποταμών και των χειμάρρων και όχι η κατάργησή τους, όπως συμβαίνει εντός των ελληνικών συνόρων.

Ο Ελληνας που άλλαξε τον Τάμεση
Ο «Γκάρντιαν» στη δεκαετία του ’60 παρουσίασε την εργασία του με τον τίτλο «Χρειάστηκε ένας Ελληνας για να μας δείξει τι θα πρέπει να κάνουμε με τον Τάμεση». Ο λόγος για τον αρχιτέκτονα–πολεοδόμο κ. Βασίλη Ζώτο, πάνω στη μελέτη του οποίου στηρίχτηκε μεγάλο μέρος της προσπάθειας των Βρετανών για τον καθαρισμό και την ανάπλαση του ποταμού Τάμεση. Σήμερα, ο κ. Ζώτος, εκτός των άλλων δραστηριοτήτων του, είναι και πρόεδρος του Συνδέσμου Αποφοίτων Βρετανικών Πανεπιστημίων, BGS, και ο συντονιστής της προσπάθειας για την περιβαλλοντική ανάπλαση του Κηφισού. Ο ίδιος χαμογελά όταν του επισημαίνουμε ότι πρέπει να είναι κάτι σαν γραφτό ν’ ασχολείται με την ανάπλαση ποταμών. «Οταν η “Κ” και ο “ΣΚΑΪ” ξεκίνησαν την εκστρατεία για τη διάσωση του Κηφισού, σκέφθηκα ότι είναι μια πρώτης τάξεως ευκαιρία να δραστηριοποιηθούμε εθελοντικά ως BGS για το θέμα, και με δεδομένη την εμπειρία μου από την περίπτωση του Τάμεση, όταν βρισκόμουν στην Αγγλία».
Αδιαφορία και αδράνεια
«Βεβαίως, υπάρχουν σαφείς διαφορές στις δύο περιπτώσεις, που δεν προκύπτουν τόσο από τη διαφορά των μεγεθών όσο από τη φιλοσοφία προσέγγισης των προβλημάτων. Για να γίνω πιο σαφής. Παρά το γεγονός ότι ζω στην Ελλάδα, εξακολουθεί να μου κάνει μεγάλη εντύπωση όχι μόνον η αδιαφορία των κρατικών φορέων που αφήνουν να εξελίσσεται η καταστροφή του περιβάλλοντος, αλλά και η αδράνεια που επέδειξε η επιστημονική κοινότητα. Δεν είναι εντυπωσιακό ότι όλα αυτά τα χρόνια δεν ξεκίνησε απολύτως τίποτα από τις πανεπιστημιακές σχολές, έστω και ως μεταπτυχιακή εργασία για τον Κηφισό; Εναν ποταμό που εντέλει διατρέχει ολόκληρη την πρωτεύουσα, βρίσκεται κυριολεκτικά στα πόδια μας, και που λογικά θα έπρεπε η περίπτωσή του να είχε απασχολήσει τους ειδικούς. Κυριαρχεί όμως, η λογική του “εγώ θα βγάλω τα κάστανα από τη φωτιά;” και το επακόλουθό της, που είναι η πλήρης αδιαφορία για τα κοινά. Ετσι, όμως, δεν πάμε μπροστά...» σημειώνει ο κ. Ζώτος και συνεχίζει: «Οι αρχιτέκτονες που συμμετείχαν στην ομάδα μελέτης και ανάπλασης είναι όλοι απόφοιτοι βρετανικών πανεπιστημίων. Είναι νέοι άνθρωποι με πλούσιες ιδέες και με διάθεση να προσφέρουν έργο. Δούλεψαν στον Κηφισό εθελοντικά, στον ελεύθερο χρόνο τους, και παρουσίασαν την πρώτη εργασία πάνω στην προοπτική αποκατάστασης του ποταμού, θέλοντας κυρίως να καταδείξουν αυτό που στην Ελλάδα συνήθως ξεχνάμε. Οτι για να υπάρξει αποτέλεσμα προς όφελος της κοινωνίας, χρειάζεται να γίνουμε πιο ευαίσθητοι για τα προβλήματα που μας απασχολούν. Και να συμμετέχουμε στην επίλυσή τους. Από την αφασία του καναπέ και από την καφετέρια δεν θα δούμε προκοπή...».


Ενα πικρό μάθημα από τη Σεούλ
Ο ποταμός Τσεονγκιετσόν της Σεούλ θα μπορούσε κάλλιστα να χαρακτηριστεί ακριβές αντίγραφο του ποταμού Κηφισού. Εχει περίπου τις ίδιες διαστάσεις, διασχίζει μεγάλο μέρος της κορεατικής πρωτεύουσας και στα παλαιότερα χρόνια αποτελούσε για τους κατοίκους τόπο αναψυχής, ψαρέματος και άλλων δραστηριοτήτων. Με την ανάπτυξη και διόγκωση της πόλης, καθώς και τη βιομηχανοποίησή της, τα νερά του μικρού ποταμού άρχισαν να μολύνονται ενώ παρουσιάστηκαν και τα πρώτα σοβαρά προβλήματα από πλημμύρες λόγω μπαζωμάτων και αλλοιώσεων στην κοίτη του. Με αφορμή τις πλημμύρες ξεκίνησαν οι πρώτες σκέψεις για μια σειρά έργων, τα οποία προέβλεπαν και την κάλυψη του ποταμού και τη μετατροπή του σε λεωφόρο ταχείας κυκλοφορίας· ό,τι δηλαδή έγινε και στην περίπτωση του Κηφισού.
Στη δεκαετία του 1970 οι σκέψεις έγιναν σχέδια, τα σχέδια έργα, ο ποταμός καλύφθηκε και πάνω του κατασκευάστηκε ένας υπερυψωμένος αυτοκινητόδρομος. Οι Κορεάτες, όμως, φαίνεται πως το ξανασκέφτηκαν στη συνέχεια και έτσι, στις αρχές της δεκαετίας του ’90, άρχισαν οι πρώτες συζητήσεις σχετικά με το ενδεχόμενο αποκατάστασης του φυσικού τοπίου. Το θέμα στη Σεούλ πήρε διαστάσεις και αποτέλεσε κεντρικό ζήτημα στις δημοτικές εκλογές του 2002, όταν ένας από τους υποψηφίους το προέβαλε ως βασικό άξονα του προεκλογικού του προγράμματος. Ο συγκεκριμένος υποψήφιος τελικά επικράτησε εκμεταλλευόμενος κατά τον καλύτερο τρόπο τις οικολογικές ευαισθησίες των ψηφοφόρων, προχώρησε στην υλοποίηση των εξαγγελιών του και ο υπερυψωμένος αυτοκινητόδρομος κατεδαφίστηκε μαζί με τους συμβολισμούς μιας στρεβλής νεωτερικότητας, προκειμένου η πόλη να ανακτήσει τη χαμένη οικολογική δομή της.
Η νέα δημοτική αρχή έκρινε, και ορθά, ότι η ανάπλαση του ποταμού μπορεί να βελτιώσει δραστικά όχι μόνον το περιβάλλον και την ποιότητα ζωής αλλά και την οικονομική ανάπτυξη των παραποτάμιων περιοχών, που περιλαμβάνουν κατά κύριο λόγο εμπορικές δραστηριότητες και χώρους γραφείων. Ο ποταμός Τσεονγκιετσόν παραδόθηκε εκ νέου στους κατοίκους τον Οκτώβριο του 2005 με πάρκα, χώρους αναψυχής και πεζοδρόμους στις κοίτες του, στα σημεία που επί τρεις δεκαετίες έκρυβε η υπερυψωμένη λεωφόρος και πολύ σύντομα έγινε ένας από τους κύριους τουριστικούς προορισμούς της πόλης, ενώ παράλληλα αυξήθηκε κατακόρυφα η ζήτηση επαγγελματικών χώρων πέριξ αυτού.
Περηφάνια για τη νέα λεωφόρο
Αυτά έγιναν στην Κορέα. Οι συγκρίσεις είναι αναπόφευκτες. Η Αθήνα εν έτει 2004 επέλεξε ό,τι λανθασμένα έπραξε η Σεούλ στη δεκαετία του ’70, με τη διαφορά ότι οι Κορεάτες κατάλαβαν το λάθος τους και επανόρθωσαν. Στην Αθήνα, εφησυχασμένοι οι αρμόδιοι αισθάνονται ευφορία, διότι παρέδωσαν προς χρήση στους οδηγούς έναν ακόμη δρόμο. Το γεγονός ότι κάλυψαν με τσιμέντο το ποτάμι, αφού προηγουμένως και επί δεκαετίες είχαν φροντίσει να το απαξιώσουν μολύνοντάς το με τόνους βιομηχανικών αποβλήτων και σκουπιδιών, ότι προσέθεσαν αισθητική βαρβαρότητα αφαιρώντας από την πρωτεύουσα εκατοντάδες στρέμματα ελεύθερης έκτασης και πρασίνου, ότι παρενέβησαν άγρια στην ιστορικότητα του φυσικού τοπίου, δεν φαίνεται να τους απασχολεί ουδόλως. Αντιθέτως, εξακολουθούν να φουσκώνουν από χαρά και περηφάνια για τη νέα λεωφόρο, η οποία, εντέλει, μόνο ταχείας κυκλοφορίας δεν αποδείχτηκε...